İran’ın Tarafsızlığı - Kolektif - Pencere Yayınları

Burada sorulan 320 İran belgesi 1914 Eylül sonundan başlayarak, 1915 Mart’ın üçüncü haftasında sona eren kronolik bir sırayı izliyor. Be nedenle bunların ne Halil’in yenilgisi, Rauf Orbay’ın orta İran’daki seferi ne de 1918 yılındaki ikinci işgal konusunda söyledikleri çok sınırlı. Hemen hemen tümü İranlı görevliler, özellikle de Kargozar denilenler tarafından ele alınmıştı. Bu kişiler İran Dışişleri Bakanlığı bünyesinde görev yapan yerli memurlardı ve yabancıların çıkarlarının gözetilmesinden sorumluydu. Diğer belgeler ya İran hükümeti, Dışişleri Bakanlığı, İran’ın İstanbul seferinin imzasını taşıyordu ya da yabancı ülke hükümetlerinin İran’ın diplomatik girişimlerine verdikleri cevaplardan ibaretti. Genel eğilim olarak, belgeler Osmanlıların İran sınırındaki ihlallerinin yanında, İran’ın tarafsızlığını hiçe sayan askeri faaliyetlerini ve işgal güçlerinin mezalimine dair kanıtları sergiliyor. Aslında, Rusları da mezalime suçlayan az sayıda bazı belge de var. Ve çok belge de Ermeni ve Asurî gönülleri mezalimle suçluyor. Ancak belgelerin ezici çoğunluğu Osmanlılar’ın İran’ın tarafsızlığını hiçe saydıklarına ve işledikleri savaş suçlarına ilişkin suçlamalar.