Behcetül Esrarın İlk Türkçe Manzum Tercümesi: Abdülkadir Geylanînin Menkıbeleri

Abdu¨lkadir Geylânî (v.561/1166) şahsiyeti ve pîri olduğu Kadiriyye tarikatıyla İslam coğrafyası ve Osmanlı dînî, tasavvufî ve ku¨ltu¨rel hayatında etkili olmuş bir velîdir. Gu¨nu¨mu¨ze kadar ulaşmış hakkında yazılan ilk eser olan Behcetu¨’l-Esrâr ve Ma’dinu¨’l-Envâr, menakıbname geleneğinde önemli bir yere sahiptir.
XIII. yu¨zyılda Ali b. Yûsuf Şattannûfî tarafından Mısır’da kaleme alınan eser, Abdu¨lkadir Geylânî’nin haza kademi ‘ala rakabeti ku¨lli veliyillah (İşbu ayağım tu¨m Allah dostlarının boyunları u¨zerindedir) sözu¨ etrafında dönemin sûfî ricâlinin rivayetleriyle Abdu¨lkadir Geylânî’nin menkıbeleri, kerametleri, tasavvufî göru¨şlerini ve dönemindeki meşhur sûfîlerin menkıbelerini ve hikmetli sözlerini ihtiva etmektedir. Eser, Abdu¨lkadir Geylânî’nin evladı, döneminin sufi şahsiyetleri ve Bağdat’taki tasavvufî çevrelerden bahsetmesi sebebiyle hem tasavvuf tarihi hem de Kadirîlik için önemli bir kaynaktır.
Elinizdeki kitap, Osmanlı döneminde birçok kez Tu¨rkçe’ye tercu¨me edilen Behcetu¨’l-Esrâr’ın XVI. yu¨zyılda Konya’da yaşamış Kadirî şeyhi bir babanın oğlu ve mu¨ridi olan, Ahdî’nin Gu¨lşenu¨’ş-Şuarâ’sında “Muhyî-i Konevî” ismiyle zikrettiği Konyalı Muhyî’nin Kenzu¨’l-Menâkıb ve Remzu¨’l-Mevâhib ismiyle mesnevi nazım biçiminde mu¨ntehab şeklinde yapılan manzum Tu¨rkçe tercu¨mesidir.
Menâkıbnâme tu¨ru¨, tercu¨me geleneği, Tu¨rk dili ve edebî geleneğinin kesiştiği bir alanda bulunan Muhyî’nin Kenzu¨’l-Menâkıb ve Remzu¨’l-Mevâhib’i bağlı bulunduğu her gelenekten ayrı bir iz taşır. Bu izlerin takip edilmesi neticesinde ortaya çıkan bu çalışma vesilesiyle, menâkıbnâme geleneğinde önemli bir yere hâiz olan Behcetu¨’l-Esrâr hakkında yapılacak çalışmalara naçizane bir katkı sağlanması temenni edilmektedir.