1. Dünya Savaşı - Doğu Cephesinde Muhacirler - Halil Değertekin - Cumhuriyet Kitapları

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Balkan Savaşı (1909-1911) ve 1. Dünya Savaşı (1914-1918) sırasında, Makedonya, Kafkasya ve Yunanistan göçleri ile eski imparatorluk topraklarından Anadolu’ya milyonlarca göçmen (muhacir) geldi. Bu göçler iyi bilindiği halde, 1. Dünya Savaşında doğudaki Osmanlı-Rus Cephesinden kaçan muhacirler üzerine yazılı kaynak ve eser çok azdır.
Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, işgale uğrayan Doğu Anadolu topraklarından, ağır kış koşullarında yayan yapıldak Anadolu’nun orta ve güney illerine göç eden muhacirlerin sayısı bir milyona yakındı. Bunların bir bölümü yolda ölmüş, bir bölümü savaş sonrası geriye dönebilmiş, küçük bir bölümü ise gittikleri yerde yerleşip kalmıştı.
Bu kitapta; Doğu Anadolu illerinden, Güneydoğu Anadolu’ya göç eden bir grup muhacir anlatılmaktadır. Bu insanların tanık olduğu Ermeni Tehciri, Rus işgali ve ağır kış koşullarında aylarca süren göç ve bu sırada görülen ölüm, yokluk, açlık ve hastalık gibi felaketler sergilenmektedir. Bir yerlerde aynı kaderi paylaşan ve yolları kesişen insanların yeniden hayata tutunma savaşının öyküsü verilmektedir. 
Bu felaket, o dönemde yaşayan kuşağı inanılmaz derecede etkilemiş, sonraki hayatlarında onulmaz izler bırakmıştır. Hayatı, sava, ölüm, üzüntü, yokluk ve sonsuz özveri içinde geçen bu kuşağın değeri yeteri kadar bilinmeden, yaşadıklarını yeni kuşaklara yeteri kadar iletmeden ve yazamadan kaybolup gitmesi çok hazindir.
Bu romanda adı geçen bütün kişiler ve olaylar gerçektir. Kitap, konu ile ilgili anılar ve belgelere dayanılarak yazılmıştır. Kitapta o dönemde yaşayan olaylar, önyargısız, etnik ve dinsel yorumlara yer verilmeden olduğu şekilde, o insanların gözünden yansıtılmıştır. Bu kitabın amacı, yüzyıl önce ülkemiz tarihini etkileyen bir savaşı en ağır şekilde yaşamış bir kuşağın öyküsünü kayda geçirmektir.