İslam Hukuk Usulünde Mubah Nazariyesi - İbrahim Yılmaz - Fecr Yayınları

(Hukuki Serbest Alan)

Fıkıh usulünün temel konularından biri olan şerî/teklîfî hükümler (cumhura göre); vacip, mendub, mubah, mekruh ve haram olmak üzere beşe ayrılmaktadır. Bunlardan mubah, mükellefin yapma ve terk etme arasında muhayyer olduğu hukukî serbest alanlar olup diğer şerî/teklifi hükümlere göre uygulama alanı oldukça geniştir.

Klasik fıkıh usulü kaynaklarında genel olarak mubahın dar anlamda tanımı ile yetinilmiş, şartlara ve ihtiyaçlara göre farklı hükümler alabileceği üzerinde ayrıca durulmamıştır. Şâtıbî (ö. 790/1388) gibi bazı usulcüler ise mubahı, tikel (cüzî) ve tümel (külli) açıdan geniş anlamda ele almış, kullanılma amacı ve sonucuna göre tümel açıdan mubahın farklı hükümler alabileceği üzerinde de durmuşlardır.

Çalışmamızda mubahın kavramsal çerçevesi ile birlikte özellikle Şâtıbînin taksimi esas alınarak mubahın farklı açılardan taksimine (türlerine); diğer fıkhî kavramlar ve teklîfî hükümlerle olan ilişkisine de dikkat çekilmiştir. Çalışmamızda ayrıca mubahın şerî hüküm olup olmaması ve bunun kamu otoritesinin mubahı sınırlandırması ile olan ilişkisi ile nass veya nass dışı yollarla mubahlık vasfının bilinmesi konusu üzerinde de durulmuştur.