Vasiyetname-i Ahmed Suzi Osmanlıda Bir Halveti Şeyhinin Vasiyetnamesi

Osmanlı döneminin en önemli tarikatlarından birisi olan Halvetilik, 14. yüzyılın başlarından itibaren yüzyıllar boyunca kolları ve şubeleri ile Osmanlı tasavvufuna damgasını vurmuştu. Bu tarikat farklı kolları vasıtasıyla Istanbuldan Anadolunun muhtelif şehirlerine ve Balkanlara yayılmış, Halveti şeyhleri gerek tekkelerinde yetiştirdikleri müridleri gerekse verdikleri eserlerle Osmanlı entelektüel hayatına hatırı sayılır katkılar sağlamışlardı. Cemâliyye, Şabaniyye, Ahmediye, Şemsiyye, Mısriyye Halvetiyyenin başlıca kolları ve şubeleri, Seyyid Yahya Şirvani, Dede Ömer Ruşeni, Cemal Halife, Niyazi-i Mısri ise yaygın bilinen bazı Halveti şeyhleriydi. Halvetiler, Osmanlı döneminde bir döneme damgasını vurmuş tasavvufa savaş açmış Kadızâdelilere karşı tasavvuf düşüncesinin en güçlü savunucusu olmuşlardı. Halvetiyyenin en yaygın kollarından birisi olan Şemsiyye, 1597 senesinde vefat eden, Sultan III. Mehmedin Eğri Seferine katıldığı bilinen Şemseddin Siyasi tarafından kurulmuş, Sivas, Tokat gibi şehirlerin yanı sıra Abdülmecid Siyasi ve Abdülahad Nuri vasıtasıyla Istanbulda da güçlü bir şekilde temsil edilmişti. Şemesiyyenin Suziyye şubesinin kurucusu Ahmed Süzi de 1765-1830 seneleri arasında Sivasta yaşamış, çok sayıda eser kaleme almış ve talebe yetiştirmişti. Ahmed SOZT, Vasiyetnâme-i Ahmed Suzi isimli eserinde ise, muhtemelen bir hastalığın etkisiyle olsa gerek vefat ettiği andan kabre konulmasına kadar geçecek zaman diliminde, yapılması gereken işlemleri teferruatlı şekilde sıralamış, müridlerine ve akrabalarına bazı nasihatlerde bulunmuş, bu taleplerini vasiyetnâme olarak yazıya dökmüştür. Vasiyetnâme-i Ahmed Suzi, 18.-19. yüzyıllarda bir mutasavvıfın penceresinden dönemin gelenekleri, gündelik hayat, bir taşra mutasavvıfının mal varlığı, okuduğu veya okuttuğu kitapları, ölü gömme adetleri, Halvetiyyenin Suziyye kolunun bu konudaki hassasiyetlerini, uygulanan zikir yöntemi, zikir meclislerinin durumunu, o dönemde cenaze sırasında kullanılan tütsüler, okunan ayet ve dualar gibi sosyal tarihe dönük çok özgün bilgileri ortaya koyması bakımından oldukça önemlidir. Bu eser genelde Osmanlı sosyal tarihi, özelde ise Osmanlıda tekke ve tasavvuf tarihinin bir şeyhin penceresinden anlaşılmasına katkı sağlamaktadır.