Rasim Özdenören Hakkında Bir Monografi Çalışması - Ayhan Bulut - Fenomen Yayıncılık

Topluma ve toplumsal hayata sıkı sıkıya bağlı olduğu gibi ferdi tecrübelerle de bağlantısı olan sanat, insanın algıladığı gerçeklik ile ilişkisini estetik ölçütler içinde düzenleyen; objeyi anlamaya ve yorumlamaya çalışan bir anlatım biçimidir.

Psikanaliz bakış açısına göre sanatı sanat yapan asıl unsur mizaçtır. Nesnel dünyayı estetik form içinde algılama mizacına sahip sanatçılar, mizaçları gereği insan ve nesnel gerçeklik arasındaki ilişkiye duyarsız kalmazlar ve toplumsal dinamikleri kültürel kodları, medeniyetin ruhunu teşkil eden unsurları, çok boyutlu algılama mizaçlarıyla yeniden dönüştürürler. Toplumsal duyarlılığın neticesi olan bu durum sanatçıya, bilimsel gelişmeler dâhil olmak üzere, toplumu ve insanı ilgilendiren her şeye karşı ciddi bir sorumluluk yüklemektedir. Çağın algısına uygun olarak değişen insan gerçeklik ilişkisine göre, yeni yorumlarla zenginleşen yeni estetik algı çerçevesinde çağın sorunlarını yakalama, bireyi olası tehlikeler karşısında uyarma ve bireyin kendini gerçekleştirmesine imkân hazırlama, söz konusu sorumluluklardan başlıcalarıdır.

50 yılı aşkın sanat hayatı boyunca ortaya koyduğu eserlerle Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı ve fikir dünyasının temel taşlarından biri olan Rasim Özdenören, yüklendiği sorumluluk bilincini, sanatçı mizacıyla birleştiren önemli bir isimdir. Eser yazmaya başladığı dönemde sanat ve edebiyat dünyasına hâkim olan ideolojik tavırların yerine, bireyi merkeze alması, modern anlatıların takipçisi olması, bireyin ruh tedirginliklerinden hareket ederek bağlı bulunduğu medeniyete has kültürel kodları çağın sorunlarıyla işlemesi, onu ve eserlerini ayrıcalıklı bir konuma getirir.

Yazar, modernleşme olgusunu bünyesinde taşıyan hızlı kültürel çözülmeye maruz kalan Türkiye’nin yaşadığı sıkıntıları, bireysel düzlemde ele alarak, değerler dünyasını erozyona uğratan şartlara yeni bakış açısı getirir. Bireylerin açmazları üzerine inşa edilen iç hesaplaşmaları, toplumdaki değişim ile birlikte özellikle yabancılaşma problemini merkeze alarak işler. Dolayısıyla eserlerinde sosyolojik, psikolojik ve felsefi anlamda ele alınan yabancılaşma sorunsalı, Cumhuriyetten sonra radikal bir dönüş diye nitelendirilecek medeniyet değişimi hamlesi ile birlikte yürür. Bu nedenle bireyin yaşadığı bütün iç hesaplaşmalar, medeniyet değişimi hamlesinin toplumda meydana getirdiği çalkantıların nabzını tutmakla eşdeğerdir. Yazar sadece sorunu belirlemekle kalmaz, bunun yanında yozlaşan değerler karşısına kaynağını millî ruhtan ve medeniyetin özünden alan unsurlarla, ele aldığı sorunlara çözüm de üretir. Özellikle Denize Açılan Kapı, Ansızın Yola Çıkmak, Kuyu kitaplarında yoğun olarak ele aldığı ve tasavvufî yönü ağır basan öykülerinde, varoluşsal sorgulamalarını tasavvufla anlamlandırmaya çalışan tipler aracılığıyla, toplumun yönelmesi gereken değerleri gösterir. Millî ve manevi alanların tamamını kapsayacak şekilde çok zengin içerikli değerler dünyası, sanatın yerelden hareket edilmediği sürece, evrensel olunmayacağı gerçeğini gösterir. Bu açıdan bakıldığında yazar, çıkış noktası olarak yerelden hareket etmiş ve anlattığı her şey, kaynağını bu medeniyetten almıştır. Çağın değerlerini ve edebiyattaki modern teknikleri göz