Orhan Kemal Edebiyatında İşçi-Oluş ve Ücretli Hayat - İlyaz Bingül - Gram Yayınları

Orhan Kemal, Türk halkının köylü çokluktan işçi çokluka dönüşümünüedebiyatının kaynağı seçen tek ve biricik edebiyatçıydı. Orhan Kemal, bizim hayatımız ve büyük bir yazarımızdı. -Orhan Kemale selam olsun.

Yazarken susma, utanma, hiç olmadı sen alçalma, e mi.

-İlyaz Bingül

Ücretli çalışmanın kıyısından, kenarından, üzerinden değil, içinden bakarak Orhan Kemali kelimenin her iki anlamıyla da okumanın neye benzeyeceğini gösteriyor yazar. İçinden yazmakla dikizlemek arasındaki fark da, 18 satırlık bir dipnotun son cümlesinde bir çerngel atıyor zihinlere. Türkiyenin yakın tarihi, batının modernleşmesi, romanın piyasa yapan kaldırım orospuluğu, politik iktisattan sosyolojiye, tarihten edebiyata gezintimizde, okuma parçaları donya içinde dünya kuruyor.

Orhan Kemalde İşçi-Oluşta, bir yandan edebiyat, roman, estetik ve etik; öte yandan Orhan Kemalin Çukurova ve pamuk ikilisinden fışkırıp göverdiği toplumsal doku; özel mülkiyet, kapitalizm, proletarya, ücretli emek gibi kavramların doğdukları veya icat edildikleri tarih ve coğrafyadaki içlemlerinin dilimizde tefsiriyle birlikte irdeleniyor . Ücretli emek, ülkemizdeki toplumsal-tarihsel arkaplana sadık kalarak anlatılırken; yazarla birlikte halk ve çokluk ekseninde çıkılan yolda Agamben, Robespierre, Gellner, Schmitt, Rancierre, Spinoza, Marx, Adorno gibi refakatçiler, okuru yazar aracılığıyla uyandırıyor. Osmanlıdan cumhuriyete geçerken, Avrupaya, romana değinmeden edemeyen yazar, Thompson, Veyne, Hobsbawm, Engels, Moore, Georgeona atıflarla inselemenin hakkını teslim ediyor; öte yandan metnin sıcacık dokusu, araya giren anlatılar akademik yazıma yeni bir üslup önerisinde bulunuyor. İnceleme nesnesine verili çerçeveden, soğuk bir bakışla yazılmadığı, Orhan Kemal için ender namuslu küçük burjuvalardan biriydi demesiyle bile anlaşılabilir. İnceleme türünün de damakta bir tat bırakabileceğini göstermesi, kitabın dikkate değer içeriğini taçlandırıyor. Ücretli Hayat ise, ücretli çalışma motifini edebiyat okuma sözleşmesinden sapan edebi nakışlarla dokuyor.

Etinden, sütünden, yününden ve de ölümünden yararlanılanların bu kezinde özgür emek inden yararlanılacaktır. Tam o yıllarda Yeni Hayat adlı karamelalar piyasaya çıkar. Toprağından koparılan Türk halkının yalayacağı Yeni Hayat düpedüz gecekondulara tıkırlarak ücretli çalışmadır.

Bizim de Yahudilerimiz olabilir, dedi. Tren garlarında sokaklarda, lokantalarda rastladığımızda başımızı çevirip bakmaya tenezzül etmediğimiz, kaderleriyle ilgilenmediğimiz, lanetlenip itilmiş, kakılmış, onlarla temasın bizi kirleteceği, bizden sayamadığımız Yahudiler: İşçiler, işçiler. Bir de işsizler var ki- Bütün dünyanın işsizleri, birleşiniz.

Sözün adaleti, türkçede, Orhan Kemalde tecelli eder.
Orhan Kemal de, nihayetinde, göz ardı edilen bir çokluğu kaydeden muhasebeciydi.
Orhan Kemalle birliktedir ki, uç veren küçük adam değil, somut kalabalıktır, dahası siyasal özne olmaya aday yeni bir üretici işçi-çokluktur.

Umuyorum ki, gelecekte edebiyat tarihçileri, roman kuramcıları, dilbilimciler, karşılaştırmalı edebiyat tırıvırıcıları vs. Dışında susturulmuşlar, hak talep edenler, adalet arayıcılar, edebiyat hak arama sanatıdır diyenler Orhan Kemalde bugün göremediklerimizi göreceklerdir.