Libya Kördüğümü - Ufuk Necat Taşçı - Tezkire

Arap Baharının Ortadoğu ve Kuzey Afrikayı kavurmaya başladığı 2010 yılından beri şüphesiz bölgedeki pek çok siyasi, askeri ve beşeri denklem radikal şekilde değişmiştir. Bu domino taşı etkisinin kendisini en bariz hissettirdiği ülkelerden birisi ise Libya olmuştur. Afrika, Ortadoğu, hem de Doğu Akdenizin birbirine bağlandığı nokta olan ülkede, 2011deki Muammer Kaddafi karşıtı ayaklanmalardan beri demokratik bir sistem inşa edilemedi. Günümüzde halen aktif anlamda çatışmalara sahne olan, 42 yıllık Kaddafi dönemi sonrasında tahayyül edilen olumlu geliş- melerin bir türlü gerçekleşmediği Libyada, uluslararası güçlerin, bölge- sel ülkelerin de dahli ile karmaşıklık ve kaos devam etmektedir. Bahse konu karmaşa dolu yıllar içerisinde, Libyadaki pek çok denge gibi, savaş da şekil değiştirdi. Bu savaşların merkezinde yer alan ve Çadda esir düşene kadar Kaddafinin en yakınlarından birisi olan Darbeci General Halife Hafter, bu dönüşümde önemli rol oynadı. Kendisini Çadda esa- retten kurtararak ABDye yerleştiren, 1990dan itibaren Kaddafiye karşı bir koz olarak kullanan Vaşington yönetimi, 2011 ayaklanmalarına kadar muhaliflerle irtibatı devam eden Hafteri bir vekil olarak Libyada aktif olarak desteklemiş ve kullanmıştır. Savaş literatüründe devlet-dışı silahlı aktörler içerisinde üzerine en çok çalışma yapılan Vekil yani Proxy ka- tegorisinden zaman içerisinde ayrışan Hafter, ABDnin en büyük mua- nızı Rusyadan İrana, çok farklı ülkelerle son yıllarda iş birliği yapmış ve pek çok farklı ülke tarafından Libya iç savaşında meşru hükümete karşı desteklenerek farklı bir form almıştır. 2016 yılında Dr. Andreas Kriegin Surrogate Warfare olarak tanımladığı ve vekilleri sadece bir unsur olarak gözeten bu geniş kapsamlı konsept, artık Haftere daha da uygun bir ta- nımlamadır. Bu çalışmada Türkçeleştirilen hali ile Niyabet Savaşları, yani Surrogate Warfare; savaşın yükünü ülke sınırları dışına taşımaya yar- dımcı her türlü unsuru içinde barındıran şemsiye bir konsepttir. Fakat Niyabet Savaşlarının ana aktörü olan naipler, zaman içerisinde onları kullanan/destekleyen ülkelerin kontrolünden çıkarak kendi siyasi ajan- dalarını önceleyebilir, prensipsiz ve sivil-asker ayrımının ortadan kalktı- ğı bir çatışma sahasını beraberlerinde getirebilirler. Niyabet Savaşları (Surrogate Warfare) üzerine yazılan bilinen ilk akade- mik çalışmanın kitaplaştırılmasıyla ortaya çıkan bu eserde, Libyadaki ta- rihsel süreç ve güncel olarak yaşananlar, sahanın, savaşın ve aktörlerin dönüşümü, Halife Hafter özelinde ele alınmış. Niyabet Savaşlarına dair yeni bir üst sınıflandırmanın tanıtımı yapılmış, çağımızın savaşlarında yaşanması muhtemel sıkıntılar Libyadaki süreç ve Hafter ömeği üzerin- den ele alınmıştır.