II. Dünya Savaşı Yıllarında İran Azerbaycanı’nda Büyük Devletlerin Güç Mücadelesi ve Türkiye’nin Tut

II. Dünya Savaşında İran toprakları, önce İngiltere ve Sovyetler Birliği, ardından ABD tarafından işgal edildi. İşgal sonrası Sovyetler Birliği, İran Azerbaycanı üzerinde nüfuzunu artırıcı birtakım girişimlerde bulundu. İran Azerbaycanında uygun olan iç dinamiklerin Sovyetler Birliğinin desteği ile birleşmesinin sonucu olarak Mir Cafer Pişeveri liderliğinde 12 Aralık 1945te Azerbaycan Millî Hükûmeti kuruldu. II. Dünya Savaşı bitiminde önceden varılan anlaşma gereği ABD ve İngiltere askerî birliklerini İrandan çıkarırken Sovyetler Birliği, İran üzerindeki planları nedeniyle askerî birliklerini İran topraklarından çıkarmaktan geri durdu. Ancak Sovyetler Birliğinin İran Azerbaycanındaki faaliyetlerinden rahatsızlık duyan İngiltere ve ABDnin, doğrudan ve Birleşmiş Milletler aracılığıyla yaptıkları diplomatik baskı sonucu Sovyetler Birliği, askerî birliklerini İrandan çıkarmak zorunda kaldı. Azerbaycan Millî Hükûmeti, Sovyetlerin askerî birliklerini İrandan çekmesi ile desteğini kaybetti ve kuruluşundan bir yıl sonra yıkıldı. Türkiye Sovyetler Birliğinin İran Azerbaycanındaki faaliyetlerini İrana olduğu kadar kendi millî güvenliğine de tehdit olarak gördü.