İbn Kemmune ve Tenkihu’l-Ebhas li’l-Mileli’s-Selas Üzerine Araştırmalar

İbn Kemmûne on üçüncü yüzyıl İslam medeniyeti paradigması içinde yetişmiş felsefi, ilmi ve dinsel metinler kaleme almış, Yahudi kökenli önemli bir şahsiyettir. Felsefi etkisi, on sekizinci yüzyıla kadar, özellikle İran ve Osmanlı düşüncesi üzerinde olmak üzere devam etmiştir.

Felsefi ve bilimsel eserlerinin yanı sıra dini muhtevalı eserler de kaleme almıştır. Bunlardan biri, Karaîlerle Rabbani Yahudiliğin birbirlerine yönelik eleştirilerini ele aldığı el-Fark beyne’r-Rabbâniyyîn ve’l-Karâiyyîn adındaki risâle boyutundaki eseridir.

İkincisi ise daha kapsamlı olan Tenkîhü’l-Ebhâs li’l-Mileli’s-Selâs’dır. Tenkîh, Peygamberlik meselesini ele aldığı giriş kısımdan sonra üç bölüm halinde Yahudiliğe yönelik eleştiriler ve Yahudilerin cevapları, Hıristiyanlığa yönelik eleştiriler ve Hıristiyanların cevapları; İslam`a yönelik eleştiriler ve Müslümanların bunlara karşı olan cevaplarını içerir. Bu dinleri ele alırken, tarafsızlığı bir ilke olarak koruyacağını söylediği için modern karşılaştırmalı din incelemesinin ilk örneği olarak kabul edilir.

İki bölümden oluşan elinizdeki kitabın birinci bölümü, İbn Kemmûne’nin Tenkîh’deki tarafsızlık iddiasının doğru olmadığı, kitabın belli bir maksadı gerçekleştirmek için yazıldığını ortaya koymayı hedefler. Bunu da, kitabın yazıldığı ortam, yazarın Yahudilik dışındaki dinlere karşı olan tarafgir tutumu ve konu edinilen üç dinin müntesipleri tarafından kitabın nasıl alımlandığı bağlamında yapmaya çalışır.

İkinci bölüm, Kur’ân’ın icazına yönelik Müslümanların iddiaları ve İbn Kemmûne’nin bunlara bakışıyla, Hz. Peygamber’in müjdelenmesine dair Tenkîh’te yer verilen delillerin incelenmesine dairdir.