Diplomasi ve Sınır - Enis Şahin - Yeditepe Yayınevi

Yüzyıllardır mevcut olan Türk-Ermeni ilişkileri, 1917 Rus ihtilalleriyle yeni bir safhaya girdi. Gürcü, Azeri ve Ermenilerin katılımıyla federatif bir yapı olan Güney Kafkasyaya karşı alınan önemli bir diplomasi zaferiydi ve özellikle Rusyanın yokluğu, azami ölçüde avantaja dönüştürülmüştü.Bu federatif yapı, sadece bir ay yaşadı ve sırasıyla Gürcistan, Azerbeycan ve Ermenistan devletleri kuruldu. Kafkasyada Rusyaya karşı sürekli gerileyen Türkiye, Batum Antlaşmalarıylabirlikte hem bu devletlere karşı, hem de Rusyaya yönelik önemli bir diplomatik zafer daha elde ederek bu bölgedeki sınırını bir asır önceki Türk-Rus sınırına kadar ilerletebildi. Bu antlaşmalar sonrasında Türkiye ile Ermenistan arasında çözüme kavuşturulamayan bazı meseleler, Gümrüde tekrar masaya yatırıldı. Bu çalışma 30 Mayıs 1918de kurulan ilk Ermenistan Cumhuriyetinin Türkiye ile Gümrüde gerçekliştirdiği müzakereleri, taraflar arasında imzalanan protokolleri ve bu dönem zarfındaki Türk-Ermeni ilişkilerini ele almaktadır. Bu gelişmeler, Türk ve Ermeni taraflarının devletler boyutundaki ilk münasebetleri olması açısından da büyük ehemmiyet taşımaktadır.