Belgelerin Işığında Ermeni Meselesi - Krikor Zohrab - İletişim Yayınevi

Ermeni meselesi, Osmanlı İmparatorluğunun son döneminde Büyük Devletlerle defalarca müzakere etmek zorunda kaldığı bir sorundu. İmparatorluğun Ermeni nüfusun yoğun olduğu bölgelerinde gayrimüslimlere yönelik şiddet, resmî görevlerde ayrımcılık, hak ihlalleri ve asayişsizlik sorunu 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren gündemden düşmedi. Berlin Konferansıyla başlayan farklı raporlar ve notalarla devam eden diplomatik girişimler meselenin çözülmesinde etkili olmadı. 2. Meşrutiyet döneminde mebus olan Krikor Zohrabın, Avrupa kamuoyunu harekete geçirmek üzere 1913te Marcel Leart ismiyle kaleme aldığı bu kısa metin, imparatorluk tebaası olarak Ermenilerin sosyal, iktisadi, kültürel ve hukuki durumlarını da verilerle izah ederken, Ermeni meselesi konusunda yapılması istenenlerin de kapsamlı bir dökümünü sunuyor. Rober Koptaşın meseleyi tarihsel bir çerçeveye oturtan ayrıntılı sunuşuyla…

Bu inceleme Ermeniler lehinde yazılmıştır. Müslümanlara karşı, Türklere, hatta Kürtlere karşı yöneltilmiş değildir. Ermeni nüfusa uygulanan ağır mezalimi gözler önüne sermektedir. Bu kederlendirici tespitler, nefreti körüklemek ve intikam talep etmek için yapılmamaktadır. Hepsi tarihi olgulara dayanmaktadır ve burada sadece, gelecek için bunlardan bir ders çıkarmak ve Türkiyenin Doğu vilayetlerinde herkesin menfaatine olacak daha iyi bir idarenin nihayet kurulmasını sağlamak amacıyla hatırlatılmaktadır.

- Marcel Leart (Krikor Zohrab)