Alevilikte Musahiblik - Cenksu Üçer - Araştırma Yayınları

Alevi gelenekte yol kardeşliği, can kardeşliği ve ahiret kardeşliği gibi isimlerle de anılan Musâhiblik, kan bağı taşımayan evli iki kişinin eşleri ile birlikte dedenin ve cem topluluğunun önünde, Hakk’a yürüyünceye kadar kardeş kalacaklarına, her açıdan birbirlerini kollayıp koruyacaklarına dair söz vermelerini içeren bir törenle kurulan manevi kardeşliği ifade etmektedir. Soy-boy-aşiret sistemli yapılarına ve büyük oranda göçebe ya da yarı göçebe veya kırsal bölge şartlarında biçimlenen sosyal bünyelerine uyarlayarak aldıkları sûfi karakterli İslâm anlayışı, geçmişten günümüze Alevilerin sadece dini hayatını değil, sosyal hayatlarını da yine tasavvuf ve tarikat hayatı kalıplarında şekillenmiştir. Aleviler bu ana karakterleri çerçevesinde, toplumsal yardımlaşma ve dayanışmayı sağlayan sosyal bir kurum olan Musâhibliği de tarikat hayatı kalıplarında anlamlandırıp biçimlendirmiş, bu bağlamda hem Musâhibliğin kuralları adab ve erkan kitaplarında açıklanmış, hem Musâhibliğe girecek olan kişilerin bu kavle girişleri bir tarikat ayini ya da erkanı ile gerçekleştirilmiştir. Alevi gelenekte Hz. Muhammed ile Hz. Ali’nin kardeşliğine dayandırılan ve Kur’an’ın bir emri olarak görülen Musâhiblik, bu erkanı yürüten Alevi gruplarda hem dini hayat hem toplumsal hayat açısından çok önemli fonksiyonlar icra etmiştir. Günümüzde modernleşme ve şehirleşmenin etkisiyle farklılaşan şartlar ve algılar çerçevesinde Musâhibliğin de bu şartlara göre yeniden işlevsel hale getirilmesi üzerinde önemle durulmaktadır.