Su¨nnî ve Şiî Kaynaklara Göre Gazve ve Seriyyelerde Hz. Ali (eş-Şâmî ve el-Meclisî Örneği)

Çalışmamızda, Ehl-i Su¨nnet ve Şiâ açısından önemli bir şahsiyet olarak Hz. Ali’ye dair ortaya çıkan tasavvurlar, mukayeseli olarak Su¨nnî tarihçi Muhammed b. Salih eş-Şâmî’nin (ö. 942/1536) Su¨bu¨lu¨’l-Hu¨da isimli eseri ve Şiî tarihçi Muhammed Bâkır el- Meclisî (ö. 1111/1700)’nin Bihâru’l-Envâr adlı eseri özelinde gazve ve seriyyeler ile ilgili rivayetlerde Hz. Ali’nin nasıl takdim edildiği tahlil edilmekte; ilgili nakillerin savaşçı yönu¨ itibarıyla Hz. Ali hakkında ne tu¨r bir algı oluşumuna zemin hazırladığının u¨zerinde durulmaktadır. İşleyiş olarak eş-Şâmî’nin daha erken vefat etmesinden hareketle ilk olarak onun eserindeki rivayetler, daha sonra el-Meclisî’nin eserindeki rivayetler ele alınmıştır. Araştırma; giriş, u¨ç bölu¨m ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş kısmında, çalışmanın amacı ve önemi, yöntemi, kaynakları, Su¨nnîlik ve Şiîliğin dinî-siyasî bir mezhep olarak ortaya çıkışı ve İslam Tarihi bağlamında siyasi ve itikadi konulardaki yaklaşımlarının tarih yazıcılığına yansımalarına değinilmektedir. Akabinde her iki mezhebin sahabe, emîru¨’l-mu¨’minîn, Ehl-i Beyt kavramlarıyla ilgili algısından genel hatlarıyla bahsedilmektedir. Şiî du¨şu¨nceye yön veren Ahbârilik-Usûlilik anlayışları ile gazve ve seriyyenin mahiyeti kavramsal olarak ortaya konmaktadır. Birinci Bölu¨mde mu¨ellifler ve eserleri, mukaddimeler ve ikincil kaynaklardan hareketle anlatılmaktadır. İkinci Bölu¨mde gazveler genel seyri itibarıyla özetlendikten sonra eş-Şâmî ve el-Meclisî’nin eserlerine yansıyan rivayetler benzer ve farklı yönleri ile ele alınmakta; mukayeseli olarak tahlil edilmektedir. Aynı şekilde Üçu¨ncu¨ Bölu¨mde seriyyeler incelenmektedir. Bölu¨m sonunda genel olarak rivayetlerde öne çıkan bazı kişi, durum, sıfat ve semboller değerlendirmeye tabi tutulmaktadır.