Osmanlı Hukukunda Bir Kredi Vasıtası Olarak Muamele-i Şeriyye (17. Asır)

Birden fazla akit yapılarak borçlanmayı sağlayan bir kredi temin usulü ve bir karz/borç münasebetinde faiz yasağından kurtulmak maksadıyla müracaat edilen bir çare/hile-i şeriyye olarak tarif edilebilecek muamele-i şeriyye çalışmanın esas mevzuudur ve yazarın doktora tezidir. Bu çerçevede muamele-i şeriyye hem nazari hem de (17. asır Osmanlı hukuk tatbikatı üzerinden) tatbiki olarak ele alınmıştır. Bu minvalde şeriyye sicilleri, arşiv vesikaları, devrin fıkıh/fetva kitapları incelendiğinde çok sayıda muamele-i şeriyye ile karşılaşılmış ve ciddi bir tatbik sahası görülmüştür. Yine Osmanlı Devletinin bu tatbikata çok sayıda düzenleme ile müdahalede bulunduğu müşahede edilmiştir. Çalışmada bu kaynaklar incelenerek, muamele-i şeriyyenin faize bir kılıf olarak mı; yoksa faizden kaçınmak için bir ruhsat olarak mı kullanılıp kullanılmadığı, neden bu tatbikata ihtiyaç duyulduğu, neden ulemanın kahir ekseriyetinin hükmü ihtilaflı bu tatbikata cevaz verdiği ve bu tatbikatın içtimai hayattaki rolü açığa çıkartılmaya çalışılmıştır. Muamele-i şeriyyenin, günümüz faizsiz finans kuruluşlarının faaliyetleri çerçevesinde de tatbik sahası olduğu düşünüldüğünde, meselenin ortaya konulması bir kat daha ehemmiyet kazanmaktadır.