Meclis-i Ali-i Hazain (Teşkilat Yapısı ve Faaliyetleri 1860-1866)

1860 - 1866 yılları arasında iki kez kurularak kapatılan Meclis-i Âlî-i Hazâin, az sayıda ve yüzeysel değerlendirmelere konu olan bir Osmanlı finans kurumudur. Islahat Fermanının ilanından sonra Osmanlı vergi kalemlerinin çeşitlendiği ve mali reform düşüncesinin geliştiği bir dönemde ortaya çıkan bu kurum, bütçe çalışmaları ve vergi pratiklerinin güncellenmesi ekseninde önemli faaliyetler yürütmüştür. Tanzimat ricalinden olan Mütercim Rüşdü Paşa, Mustafa Fazıl Paşa ve Kıbrıslı Mehmed Paşanın idaresinde devlet hazinesinin korunması ve vergi gelirlerinin arttırılması için müzakereler yapmıştır.

Dr. Hasan Ali Çakmak, bu eserinde 19. yüzyılın dikkat çekici müesseselerinden biri olan Meclis-i Hazâinin teşkilat yapısı ve faaliyetlerini Osmanlı Arşivlerinde yer alan kendi evrakının izini sürerek ortaya çıkarmaktadır. Meclisin kuruluş sürecini mevcut kaynakların aksine 1856 yılında muhasebe alanında başlayan idarî modernleşme tartışmalarına bağlayan Çakmak, yerli ve yabancı dildeki kaynakların da yardımıyla kurumun dış borçlanmalar çağında üstlendiği rolü inceler. Bu yönüyle bu çalışma kuru bir idare tarihinden ziyade mali tarih açısından da üzerinde durulması gereken bir çabadır.