Değerler ve Çıkarlar Arasında: ABD’nin Orta Doğu’daki Soğuk Savaş Darbeleriyle İlişkisini Yeniden De

ABDnin Soğuk Savaş döneminde demokratik değerlerin savunuculuğunu üstlendiği bilinmektedir. Fakat Ortadoğu söz konusu olduğunda değerleri ile çıkarları arasında sıklıkla ikileme düştüğü ve genellikle tercihini çıkarlarından yana kullandığı gözlemlenmektedir. Bu kitap, ABDnin Soğuk Savaş dönemi Ortadoğu politikasında yaşadığı değer-çıkar ikilemini, ampirik verilerden de yararlanmak suretiyle ortaya koymayı ve bu durumun altında yatan sebepleri açıklığa kavuşturmayı amaçlamaktadır. Kitapta öncelikle uluslararası ilişkiler teorilerinin ışığında “değer” ve “çıkar” kavramları tanımlanmakta ve dış politikayı yönlendirme kabiliyetleri üzerinden iki kavram arasındaki ilişki değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Ardından Amerikan değerlerinin tarihsel süreç içerisindeki oluşumu, demokrasinin bir değer olarak öne çıkışı, ABDnin küresel bir güç olarak sahnede yer alışıyla birlikte değerlerini nasıl yeniden yorumladığı hususları masaya yatırılmakta ve ABDnin Ortadoğu politikasını şekillendiren faktörler analiz edilmektedir. Ayrıca ABDnin bölgeye yönelik politikasında takip ettiği amaçlar, kullandığı araçlar ve uyguladığı stratejiler ele alınmaktadır. Son bölümde ise ABDnin Soğuk Savaş dönemi Ortadoğu politikasında yaşadığı değer-çıkar ikilemi, bölgedeki demokratik rejimlere düzenlenen darbeler (1949 Suriye Darbesi, 1953 İran Darbesi, 1960 ve 1980 Türkiye Darbeleri) karşısındaki tutumu üzerinden masaya yatırılmaktadır. Ortadoğuda seçimle iktidara gelen yönetimlere karşı düzenlenen darbelerde ABDnin benimsemiş olduğu tutum, değerleri ile ulusal çıkarlarının örtüşmediğini ve çıkarlarını öncelediğini somut bir biçimde göstermektedir. Bu kısmın kaleme alınabilmesi için ABDnin Maryland Eyaletindeki College Parkta yer alan National Archives ile Georgia Eyaletindeki Atlanta kentinde yer alan The Jimmy Carter Presidential Libraryde araştırmalar yapılmıştır. Buradan elde edilen belgelerin yanı sıra internet üzerinden erişime açılan Foreign Relations of the United States (FRUS) belgeleri ile CIA raporlarının oluşturduğu birincil kaynaklardan da faydalanılmıştır.