Dilin Derin Devleti Deyimler - Erdinç Doğru - Akdem Yayınları

Bu çalışmanın amacı, modern Arapçada kullanılan deyimlerin yapısal ve anlamsal özelliklerini incelemek ve gerek Arapçanın öğretiminde gerekse kullanımında deyimlerin yerini ve önemini araştırmaktır. Çalışmada deyimler üç kategoride incelenmiştir. Bunlar; anlambilim (semantik), kullanımbilim (pragmatik) ve sözdizim (sentaks) kategorileridir. Ayrıca bağlamın gerektirdiği bazı durumlarda deyimleri oluşturan biçimbirimler (morfemler), biçimbilgisi (morfoloji) ve köken bilgisi (etimoloji) bakımlarından da irdelenmiştir. Böylece Arapçadaki deyimlerin karakteristik özellikleri, kültürel ve dilsel altyapıları, kullanım yerleri ve söz dizim özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Bir dilin söz varlığı içinde özellikle atasözleri ve deyimler, o dilin derin yapısını oluştururlar. Bu açıdan bakıldığında deyimler, ilk planda kendini ele vermeyen ancak derinlemesine bir gözlem ve araştırma yapıldığında ortaya çıkarılabilecek olan bir arka plan verisine sahip dil birliklerindendir. Deyimler, dil sanatlarının temelinde yer alan ve adına mecaz denilen olgunun çeşitli versiyonlarıyla dolu oldukları hâlde kullanıcı tarafından deyimlerin bu özellikleri kolayca deşifre edilemeyebilir. Bu yönüyle deyimler sanki bir organizasyonun gizli örgütlenmeleri gibi işlev görürler. Organizasyon yapısını içten içe ve derinden derine yönettikleri hâlde kendi iç yapılarına nüfuz etmek hiç de kolay değildir. Bir milletin toplumsal hafızasını oluşturan din, ahlak, ideoloji, örf, yaşam biçimi, iklim, coğrafya gibi kültürel öğeler ve motiflere ait izler, deyimlerde gizil ve içkin olarak asırlar boyunca varlıklarını sürdürürler. Buradan hareketle herhangi bir milletin karakteristik özelliklerini ve dünya görüşünü incelemek isteyen kişi, o milletin dilindeki yalnızca atasözü ve deyim varlıklarını inceleyerek bile pek çok veriye ulaşabilir. Bu noktadan bakıldığında deyim incelemeleri önemli bir araştırma alanı olarak görülmektedir.